اختلالات گفتاري و شنوايي از آن دسته اختلالاتي هستند که به شدت در روحيه، اعتماد به نفس و آينده يک انسان تاثيرگذارند، اختلالاتي که مي توانند از کودکي تا سالمندي فرد را گرفتار کرده و بر کيفيت زندگي او تاثير مستقيم بگذارند.

گرچه اين اختلالات از شايع ترين مشکلات مادرزادي هستند، اما در عين حال مي توانند در برهه هاي مختلف زندگي و تحت تاثير عوامل مختلف بروز کنند تا جايي که مشکلي جدي پيش روي سالمندان محسوب مي شوند. اين اختلالات مي‌توانند بطور خفيف، متوسط، شديد يا عميق از لحظه تولد تا دوران کهولت فرد را درگير کنند و رفع هر کدام نيازمند مداخلات درماني ويژه خود است.
در گفت و گو با رئيس هيات مديره انجمن علمي گفتاردرماني ايران به تشريح اختلالات گفتاري و شنوايي و آسيب‌هاي متاثر از اين اختلالات پرداخته‌ايم. پيشنهاد مي‌کنيم خواندن اين گفت و گو را از دست ندهيد.
علي قرباني در اين گفت‌وگو اظهار کرد: گفتار زبان از يک ساختار معنايي ناشي از انديشه و تفکر و يک ساختار ساختماني که اجراي آن را تشکيل مي‌دهد، ساخته شده است. اگر انسان در ذهن خود انديشه و تفکري نداشته باشد، اصلا قادر به تکلم نيست و بايد يک انديشه‌اي در ذهن انسان وجود داشته باشد تا به گفتار تبديل شود.
وي با اشاره به اينکه انديشه‌اي که در ذهن انسان وجود دارد يا به صورت زبان اشاره، يا در قالب حالت‌هاي چهره يا در ساختار زبان و گفتار، بروز مي‌کند، ادامه داد: انسان به نوعي از تجربيات، دريافت‌ها، شنيده‌ها و ايده‌هاي خود در ذهنش متجلي مي‌شود و آن چيزي که در ذهن تشکيل شد بايد به بيرون منتشر  و با استفاده از ابزار زبان، اشاره، حالت چهره، فرم نگاه کردن يا نوع حالت بدن به ديگري منتقل شود.
وي با اشاره به اينکه زبان گفتاري يادگرفتني است، افزود: اگر کودک در محيطي زبان فارسي قرار بگيرد، فارسي ياد مي‌گيرد، اگر در محيط عربي، هندي، انگليسي و ... قرار بگيرد همان زبان را ياد مي‌گيرد. بنابراين انسان از محيط خود زبان مکالمه‌اي را فرا مي‌گيرد.
عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران در ادامه به ساختار ساختماني زبان شامل صرف، نحو، واژگان، جمله و عبارت اشاره کرد و افزود: ساختار اجرايي زبان نيز شامل تلفظ صداها، صدايي که مي‌شنويم و ... مي‌شود. از يک فرد تنومند يا يک مرد انتظار صداي قوي و مردانه، از يک فرد نحيف، کودک يا زن انتظار صداي ضعيف، کودکانه و زنانه داريم.
او در ادامه به روان بودن گفتار نيز اشاره کرد و افزود: روان بودن گفتار را عامه مردم با واژه عربي "لکنت" مي‌شناسند اما گفتاردرمان‌ها ترجيح مي‌دهند آن را نارواني گفتار بنامند. وقتي گفتار روان باشد فاقد مشکل در گفتار و مکث است و در صورت ناروان بودن گفتار، مشکلات در تکلم بوجود مي‌آيد.
وي با تاکيد بر اينکه اختلالات گفتاري ممکن است زبان انسان را تحت تاثير قرار دهد، گفت: صرف، نحو و تعداد واژه‌ها در صورت وجود اختلالات گفتاري دچار اشکال مي شود. هرگاه توليد صداها تحت تاثير قرار گيرد تلفظ با چالش مواجه مي‌شود مثلا فرد ممکن است به جاي "ک"، "ت" بگويد يا بجاي "س"، "ش" تلفظ کند که نشان از بدتلفظ کردن و نابجا گفتن واژه ها دارد و در برخي موارد واژه ها حذف مي شوند که به ساختارهاي دروني و اجرايي خاص تلفظ کننده برمي گردد.
اين مدرس دانشگاه در حوزه گفتار درماني در ادامه به اشکالاتي که متوجه صوت انسان مي‌شود، اشاره کرد و افزود: ممکن است يک مرد جوان صداي زير نامتناسبي داشته باشد يا در اثر مشکلاتي که در تارهاي صوتي ايجاد مي شود ممکن است صداي خشن، گرفته يا بي‌صدايي شنيده شود.
وي از ناروان بودن گفتار به عنوان يکي از پديده‌هايي ياد کرد که جزو اختلالات شناخته شده است و حتي در يونان قديم نيز اين اختلالات گفتاري شناخته شده بوده و آنرا ناروايي مي دانستند و افزود: اختلالات ناروان بودن گفتار در دوره رشد انسان پيش مي‌آيد و معمولا در سنين دو تا پنج سالگي کودک يعني زماني که در جريان رشد گفتاري است شکل مي‌گيرد که در اثر عوامل دروني، بيروني و زمينه‌هاي فاميلي و رشدي و بسياري عوامل ديگري که کاملا شناخته شده نيست، بوجود مي‌آيد.
او افزود: برخي از اين نارواني‌ها در آن دوران، طبيعي تلقي مي‌شود و بديهي است که کودک پس از طي دوره نارواني به حالت طبيعي در روان بودن گفتار برگشته و مشکلي ايجاد نمي‌شود، اما برخي حساسيت‌هاي محيط و خانواده و سربسر گذاشتن کودک موجب مي‌شود که اين اختلالات گفتار به صورت عادتي در او نهادينه شده و ماندگار شود که نيازمند درمان است. البته اين اختلالات بعضا قابل درمان نبوده و فرد در سنين بزرگسالي با مشکلات متعددي در نارواني گفتار و برقراري ارتباط با ديگران مواجه مي شود و حتي مشکلات تحصيلي و شغلي براي فرد در سنين بزرگسالي ايجاد خواهد شد.
قرباني در ادامه گفت: اگر بخواهيم اختلالات زبان، توليد صداهاي گفتار، صوت و اختلالات رواني گفتار را تقسيم بندي کنيم اول بايد ببينيم نقش شنوايي انسان چيست. بايد گفت تمامي اختلالات گفتاري ممکن است از کودکي تا سالمندي ايجاد شوند. يعني اين طور نيست که بگوييم که در فرد ?? ساله اختلالات گفتاري ايجاد نخواهد شد که ممکن است در اثر سکته و يا آسيب مغزي متاثر از تصادف و سانحه و يا بسياري عوامل ديگري که سيستم عصبي فرد را با مشکل مواجه کند، اختلالات گفتاري ايجاد شود. حتي برخي افراد که دچار سرطان حنجره مي‌شوند بواسطه عمل جراحي، حنجره خود را از دست مي‌دهند و طبيعي است که نياز به گفتار درماني دارند، بنابراين طيف اختلالات گفتاري از کودکي تا سالمندي وجود دارد.
وي از شنوايي به عنوان اصلي‌ترين راه يادگيري فرآيند گفتار ياد کرد و افزود: اگر يک کودک ناشنوا باشد، گفتار را ياد نمي گيرد، اما يک کودک نابينا به خوبي گفتار را فرا مي‌گيرد و شنوايي در واقع اصلي‌ترين راه يادگيري فرآيند گفتار است. حس شنوايي در کودک از دوره اي که در شکم مادر و در دوران جنيني است، زودتر از ساير حواس پنچگانه او فعال مي‌شود و جنين تحت تاثير صداي ناگهاني محيط، در شکم مادر حرکت و عکس العمل نشان مي‌دهد و در اصطلاح رايج به شکم مادر لگد مي‌زند که اينکار تحت تاثير صدايي است که با فعال شدن شنوايي مي شنود و از خود واکنش حرکتي نشان مي‌دهد.
رئيس هيات مديره انجمن علمي گفتار درماني ايران افزود: در آموزه‌هاي ديني آمده است که مادران باردار براي کودکاني که در شکم خود هستند قرآن بخوانند و صداي خوب يا آهنگي به او منتقل کنند تا واکنش مثبت از همان دوران جنيني شکل گيرد که اين آموزه ها بر مبناي شکل گيري قوه شنوايي در جنين توصيه شده است.
وي اظهار کرد: پس از تولد کودک، شنوايي از اهميت خاصي برخوردار است، تا جايي که محققين گفته‌اند دو سال اول زندگي کودک دوران طلايي شنيداري است، چرا که پايه‌هاي گفتار پي‌ريزي مي‌شود و کودک دو ساله با اطرافيان خود ارتباط کلامي داشته و نيازهاي خود را با اشاره يا صدا يا با گفتن عبارات تک کلمه اي يا دو کلمه‌اي بيان کرده و دستوراتي که گفته مي شود را اجرا مي‌کند.
وي ادامه داد: اگر کودک مادرزادي ناشنوا بوده يا افت شنوايي داشته باشد، اين نقيصه به نسبت ملايم يا شديد بودن افت شنوايي، نقش‌هاي متفاوتي را در گفتار کودک ايفا مي کند، هر چقدر ناشنوايي کمتر باشد يا ديرتر رخ دهد به نظر مي‌رسد در گفتار خللي ايجاد نمي‌کند، هرچند برخي صدمات جزئي ايجاد مي‌شود. وقتي صدا به درستي شنيده نشود دريافت‌ها کامل نخواهد بود. البته بايد گفت شنوايي مطلق وجود ندارد و صدا هرچقدر ضعيف که باشد، براي فرد ناشنوا قابل دريافت است.
او همچنين از عفونت گوش مياني به عنوان يکي از عارضه‌هايي ياد کرد که برخي نوزادان بدان مبتلا مي‌شوند و وقتي کودک دچار سرماخوردگي مي‌شود بواسطه ارتباط حفره بيني با مجراي گوش که بدان "شيپور استاش گوش" گفته مي شود، عفونت به گوش مياني منتقل مي شود که نيازمند درمان است. عفونت گوش مياني منجر به افت شنوايي شده و پس از درمان، شنوايي برمي‌گردد ولي خانواده بايد مراقب سرماخوردگي کودکان خود باشند تا افت شنوايي در آنها ايجاد نشود.
قرباني، به آسيب ديدن گفتار در نتيجه افت شنوايي اشاره کرد و گفت: آسيب ديدن گوش موجب مي شود که وضوح دريافت صدا در فرد کاهش پيدا کند و صداي واضحي که ديگران دريافت مي کنند را دريافت نکند. مثلا به او گفته مي‌شود "توپ" ولي صداي "سوپ" دريافت مي‌کند. بنابراين واژه‌ها دچار مشکل شده و خزانه واژگان دچار محدوديت مي‌شود. در اين حالت، فرد همه واژه‌هاي شبيه به هم را بطور يکسان دريافت مي‌کند و دچار يک نابهنجاري فکري و ذهني در خصوص واژه‌هاي نزديک به هم مي‌شود، وضوح گفتاري نخواهند داشت و به مشکلات جمله بندي نيز دچار خواهد شد.
او افزود: وقتي فرد صداي واضحي را دريافت نکند، طبيعتا پاسخ او نيز ناواضح خواهد بود. معمولا کودکان ناشنوا، ناروان نيستند و در واقع جنبه‌هاي توليد صدا و گفتار در اين کودکان آسيب مي‌بيند. اما اگر شنوايي سالمندان در اثر کهولت و بيماري‌هاي شنوايي آسيب ببيند، صرفا دريافت آنها مختل مي‌شود، اما در گفتار با ديگران مشکلي نخواهند داشت.
عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران در خصوص درمان اختلالات گفتاري و شنوايي گفت: درمان پزشکي شامل جراحي، تجويز سمعک، کاشت حلزون و ... کمک مي‌کند تا کودک هر آنچه را که از نظر مهارت‌هاي شنوايي نياز دارد بدست آورد. البته به محض بدست آوردن شنوايي، گفتار فرد روان نخواهد شد، بلکه بايد کودک بعد از جراحي، کاشت حلزون يا سمعک در معرض گفتار قرار بگيرد تا گفتار را فرا گيرد و چون در معرض گفتار قرار گرفتن محرک کافي را نمي‌دهد، حتما نياز به گفتاردرماني هست و علاوه بر آن بايد تکنيک‌هاي خاصي را در قالب آموزش ياد بگيرد تا صداي طبيعي را دريافت کند و وضوح گفتاري بالا رفته و درک از گفتار با تمرکز بر صداها افزايش يابد.
وي در پاسخ به اين پرسش که برآورد هزينه درماني اختلالات گفتاري و شنوايي و جوابگو بودن امکانات زيرساختي در ايران براي درمان اين اختلالات توضيح داد: هرگونه درماني که در دنيا براي کودکان دچار اختلالات گفتاري و درماني انجام مي‌شود در ايران نيز قابل انجام است و زيرساخت‌هاي موجود جوابگوي نيازهاي درماني بوده و مشکلي وجود ندارد.
او به برخورداري پزشکان از مهارت‌هاي پزشکي براي درمان اختلالات گفتاري و شنوايي در ايران اشاره کرد و افزود: آنچه در درمان اختلالات حائز اهميت است هنر و توانمندي استفاده از ابزارها و زيرساخت‌هاي درماني است. يکي از نقاط ضعف موجود در کشور ما عدم توليد دستگاه کاشت حلزون گوش است و هم اکنون اين ابزار از خارج از کشور خريداري مي‌شود و توسط متخصصان، جراحي و مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
قرباني در ادامه، عدم توليد سمعک در کشور را از ديگر نقايص زيرساختي و تجهيزاتي در ايران برشمرد و افزود: برخي موانع پيش روي شرکت‌هاي دانش بنيان باعث شده است که تاکنون نتوانند موفق به ساخت سمعک شوند، از اين رو ايران در ساخت و خدمات سمعک و کاشت حلزون وابستگي به خارج از کشور دارد و اگر يکي از متعلقات اين دستگاه بسوزد و از کار بيفتد ناگزير به خريد متعلقات نظير برد، ميکروفن، بلندگو و ... خواهيم بود.
وي با تاکيد بر اينکه تمامي خدمات توانبخشي منطبق بر پيشرفته‌ترين پروتکل‌هاي درماني دنيا در شنوايي شناسي و گفتار درماني در ايران اجرا مي‌شود، گفت: خوشبختانه دانشجويان و متخصصان اين امر همگام با پيشرفت‌هاي علمي دنيا در اين حوزه فعاليت دارند و نگراني در اين خصوص وجود ندارد.
او به هزينه بالاي خريد سمعک و کاشت حلزون با توجه به نوسانات ارزي در کشور اشاره کرد و گفت: در اوايل دهه ?? خانواده‌هايي وجود داشتند که با فروش آپارتمان شخصي خود اقدام به خريد و کاشت حلزون براي کودکان مي‌کردند، اما اخيرا قيمت آن تا حدودي معقول شده و با حمايت‌هاي بيمه‌اي و کمک برخي بيمارستان‌هاي دولتي خدمات درماني در اين خصوص تسهيل يافته است.
رئيس هيات مديره انجمن علمي گفتار درماني ايران، در ادامه از نظام سلامت کشور خواست تا با انجام سازوکارهاي حمايتي و نظام بيمه‌اي براي کودکان، زمينه بهره گيري از خدمات گفتار درماني را تا هفت سالگي رايگان کرده يا به حداقل برسانند تا نگراني خانواده‌ها از بين برود. بسياري از خانواده ها به دليل ناتواني در تامين هزينه بالاي درمان، منتظر مي مانند تا کودک آنها بدون درمان بهبودي پيدا کند ولي از دست دادن زمان منجر به کاهش انگيزه کودک براي درمان شده و تبعات منفي بر جاي خواهد گذاشت و زماني تصميم به درمان کودک مي‌گيرند که دير شده و هزينه‌اي به مراتب بيشتر از گذشته بايد پرداخت شود.
وي حمايت نظام بيمه‌اي و سلامت کشور از کودکان دچار اختلالات گفتاري و شنوايي را زمينه ساز به ارتقاي سلامت جامعه دانست و افزود: بايد گفت گفتاردرماني به نسبت خيلي از ارزانتر از خدماتي نظير کاشت و ترميم ناخن و ... است، اما با اين حال نيازمند حمايت نظام بيمه‌اي و سلامت است.
او با اشاره به اينکه تعرفه گفتار درماني در ايران يک دهم تعرفه جهاني است، اظهار کرد: به نسبت هزينه‌هايي که براي گفتار درماني انجام مي شود با توجه به مشکلاتي که کودک در حوزه گفتاري و شنوايي با آنها مواجه است يا مشکلاتي که بعضا کودکان دچار فلج مغزي يا اوتيسم و ... به آنها گرفتار مي شوند، معقول و منطقي است. اين تعرفه تا بهمن ماه سال ?? مانند تعرفه سال ?? و بدون هيچ افزايشي دريافت شد و بسياري از همکاران فعال در حوزه گفتار درماني با وجود کار بسيار سختي که انجام مي دهند، بهره مندي لازم را ندارند که اين شرايط به دور از انصاف است.
منبع: ايسنا