بسياري از سالمندان رابطه خوبي با فناوري‌هاي ديجيتال ندارند، اما کرونا زندگي شمار قابل تاملي از سالمندان را تغيير داد و آن‌ها را مجبور کرد تا به اين دنياي نوظهور قدم گذارند.
 مرد عصا زنان پيش مي‌رود. گاهي مي‌ايستد و به انتهاي پياده رو خيره مي‌شود. قبض آب در دستانش مچاله شده و تا خورده است. بالاخره سروکله يک نفر پيدا مي‌شود. پسر جوان با هندزفري مشغول صحبت است و مرد تصور مي‌کند او با خودش حرف مي‌زند. نزديک که مي‌شود مرد اشاره‌اي مي‌کند و با دست عابربانک را نشان مي‌دهد. پسر با کمي مکث با نفر پشت خط تلفن خداحافظي مي‌کند وخودش را به او مي‌رساند. مرد با مو‌هاي جوگندمي و دستاني لرزان قبض آب را نشان مي‌دهد و مي‌گويد: «جوان خير ببيني، اين قبض را براي من پرداخت کن.
امروز آخرين مهلت است و اگر پرداخت نکنم جريمه مي‌شوم.» پسر کارت بانکي مرد را مي‌گيرد و بعد از پرسيدن رمز، مبلغ را پرداخت مي‌کند. لحظه خداحافظي مرد عصا را به ديوار تکيه مي‌دهد و مي‌گويد: «باور کن بي‌سواد نيستم، اما مي‌ترسم رمز را اشتباه بزنم و دستگاه کارتم را بخورد. همه حقوق بازنشستگي‌ام داخل اين کارت است. پرداخت الکترونيکي هم براي ما سالمندان دردسر شده است. قبلاً با قبض مي‌آمديم داخل بانک و نوبت مي‌گرفتيم. پول نقد مي‌داديم و بي‌دردسر به خانه برمي‌گشتيم. اما الان بانک قبول نمي‌کند و بايد با عابر بانک يا با گوشي موبايل پرداخت کنيم. من هيچ اعتمادي به اين گوشي‌هاي جديد ندارم و با اين گوشي هم که فقط زنگ مي‌زنم. اينجا هم بايد منتظر بمانم تا يک نفر براي من قبض پرداخت کند.»
سازمان ملل شعار امسال روزجهاني سالمند را «بهره‌مندي عادلانه همه سنين از فناوري ديجيتال» اعلام کرد، اما بسياري از سالمندان رابطه خوبي با فناوري‌هاي ديجيتال ندارند. برخي اين فناوري‌ها را فرزندان ناخواسته‌اي مي‌دانند که نمي‌توان با آن‌ها کنار آمد. هنوز هم دوست دارند برداشت و پرداخت پول را در شعبه بانک انجام بدهند. گوشي هوشمند به جاي خود، برخي شان حتي علاقه‌اي به کارت بانکي هم ندارند و دل کندن از اسکناس برايشان سخت و دشوار است. اما کرونا زندگي شمار قابل تأملي از سالمندان را تغيير داد. حضورآن‌ها در شبکه‌هاي مجازي و استفاده از گوشي‌هاي هوشمند بيشتر از قبل شد. تعدادي از آن‌ها کنار آمدن با فضاي ديجيتال و استفاده از فناوري‌هاي روز را به‌دليل ناچاري مي‌دانند، ولي همچنان نسبت به انجام کار‌هاي مالي با استفاده از اپليکيشن‌هاي بانکي مقاومت مي‌کنند.
روي صندلي پارک نشسته و با خوشحالي به صفحه گوشي موبايلش خيره شده است. منتظر برقراري تماس تصويري با دخترش است تا بتواند با نوه‌اش صحبت کند. مي‌گويد از وقتي ياد گرفته تماس تصويري بگيرد هر روز با تنها نوه‌اش صحبت مي‌کند. «زمان جواني ما از اين خبر‌ها نبود. براي اينکه حال کسي را بپرسي بايد به خانه‌اش مي‌رفتي يا تلفن مي‌زدي. با آمدن موبايل و برنامه‌هاي هوشمند گوشي، مردم خيلي از کار‌هاي روزانه‌شان را با همين گوشي ??? گرمي انجام مي‌دهند. بعد از شيوع کرونا بچه‌ها براي من گوشي هوشمند گرفتند، اما کارکردن با آن را بلد نبودم. با اصرار دخترم تماس تصويري و فرستادن پيام و صوت را ياد گرفتم. حالا مي‌بينم آنقدر‌ها هم بد نيست. در کانال‌هاي خانوادگي عضو شدم و از حال فاميل خبر دارم. براي چند ساعتي سرم گرم مي‌شود. هر روز هم با دخترم تماس تصويري مي‌گيرم و چند دقيقه‌اي با نوه‌ام صحبت مي‌کنم. به نظرم کرونا باعث شد ما هم با دنياي ديجيتال و فضاي مجازي کنار بياييم.»
دکتر بهنام شريعتي روانپزشک و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران هم معتقد است بسياري از سالمندان در دوران کرونا سراغ يادگيري تکنولوژي و فناوري ديجيتال رفته‌اند. «شايد برخي تصور مي‌کنند سالمندان با تکنولوژي رابطه خوبي ندارند و سالمندي سن يادگيري نيست يا اينکه سالمندان نمي‌توانند چيز‌هاي جديد ياد بگيرند. يا اينکه ديگر شخصيت‌شان شکل گرفته و الان وقت آن نيست ياد بگيرند، اما با سال‌ها مطالعه‌اي که در زمينه سالمندان دارم معتقدم اين بحث امروز زير سؤال رفته و دور از واقعيت است. اگر بخواهم مثال روشني در اين زمينه بزنم بايد به دوران کرونا که تقريباً همه کشور‌هاي جهان با آن درگير هستند اشاره کنم. کرونا باعث شد ارتباطات اجتماعي بسيار کم شود و مردم از يکديگر دور شوند.
ماه‌هاي اول موضوعي که مطرح شد منزوي شدن سالمندان بود و اينکه اين گروه بيشتر از بقيه در خطر هستند. بعد از چند ماه راه‌هاي جايگزين پيدا شد و اتفاقاً خيلي از سالمندان با تکنولوژي ارتباط برقرار کردند. مثال روشن آن تماس‌هاي تصويري است که بسياري از سالمندان تا قبل از شيوع کرونا علاقه‌اي به يادگيري آن نداشتند، ولي در همين ايام نحوه برقراري اين ارتباط را آموختند. اطراف ما سالمنداني هستند که با فرزندان شان تماس تصويري مي‌گيرند يا در گروه‌هاي خانوادگي فضاي مجازي عضو مي‌شوند و پيام رد و بدل مي‌کنند.»
از نگاه اين روانپزشک هنوز هم عده‌اي از سالمندان نمي‌خواهند با فضاي مجازي يا دنياي ديجيتال ارتباط بگيرند. «درصدي از سالمندان هستند که نمي‌خواهند با فضاي مجازي يا دنياي ديجيتال ارتباط بگيرند. البته همين افراد اگر مجبور باشند و در شرايطي مثل کرونا قرار گيرند ممکن است خيلي از آن‌ها سراغ تکنولوژي و دنياي ديجيتال بروند. اينکه چرا برخي از سالمندان با تکنولوژي روز رابطه خوبي ندارند به‌دلايل مختلفي برمي‌گردد. اولين دليل شخصيت سالمند است. سالمندان بيشتر از جوانان احتياط مي‌کنند. تجارب جديد را به سختي قبول مي‌کنند و کمتر تصميمات ناگهاني مي‌گيرند. ممکن است براي هر تصميمي بيشتر فکر کنند يا در مقابل شرايط جديد مقاومت کنند. اين افراد با تجارب جديد سخت خو مي‌گيرند. هرچقدر اين تجارب ناشناخته‌تر و حساسيت زيادي داشته باشند سخت‌تر با آن کنار مي‌آيند.
دسته دوم سالمنداني هستند که اختلال يادگيري دارند. اين اختلال از دوران جواني آغاز و تا سالمندي ادامه پيدا مي‌کند. فعاليت‌هاي پيچيده‌اي مثل امور مالي و بانکي حساسيت بالايي دارند و دقت و ظرافت بيشتري مي‌خواهد. مثلاً بايد چند رمز عبور به ياد داشته باشيم. برخي از سالمندان که اختلال يادگيري دارند آموختن اين نوع فعاليت‌ها براي آن‌ها مشکل و دشوار است. مسأله بعدي وسواس و افسردگي است. اين بيماري ممکن است از جواني آغاز شود و تا سالمندي تداوم پيدا کند. افرادي که وسواس دارند با بعضي از تغييرات کنار نمي‌آيند و براي انجام آن شک بيشتري دارند. حوصله انجام خيلي از کار‌ها را ندارند و سراغ يادگيري يا فعاليت جديد نمي‌روند؛ بنابراين زماني که مي‌خواهيم مسأله سالمندي و دوري آن‌ها از تکنولوژي و دنياي ديجيتال را بررسي کنيم بايد ببينيم اين دوري بر اساس ناتواني است يا نخواستن.»
اگر مي‌خواهيم سالمندان با تکنولوژي کنار بيايند و‌آن را قبول کنند بايد با تعاملات اجتماعي شروع کنيم نه مسائل مالي و بانکي. دکتر شريعتي با اشاره به اينکه سالمندان از دريچه تعاملات اجتماعي راحت‌تر با فناوري‌هاي ديجيتال روز کنار مي‌آيند، مي‌گويد: «بايد آن‌ها را با شبکه‌هاي اجتماعي و نحوه ارتباط گيري آشنا کنيم و بعد کم‌کم سراغ مسائل مالي و آموختن آن برويم. مثال بارز آن همين ماجراي رمز ارز‌ها يا همان ارز‌هاي ديجيتال است. خيلي از ما با وجود اينکه مي‌دانيم ارز‌هاي ديجيتال جديد و سودآور هستند، اما طرف آن نمي‌رويم. رمز ارز‌ها تکنولوژي مالي و پيچيده‌اي است و براي خيلي از ما که تصورمان از پول همان کاغذ يا موجودي کارت بانکي است درک رمز ارز با وجود پايه علمي و اقتصادي دشوار است. حالا اگر چند سال ديگر اعلام کنند با ارز‌هاي ديجيتال مي‌توان خانه يا ماشين خريد خيلي از ما ممکن است به‌دليل نيازي که آن زمان احساس مي‌کنيم، سراغ آن برويم.»
منبع روزنامه ايران