بررسي ابعاد بحران کرونا در گفتگو استاد و مدير گروه سلامت در بلايا و حوادث دانشگاه علوم پزشکي و خدمات بهداشتي درماني ايران،  با اصحاب علوم اجتماعي

به نقل از ايرنا؛ سيد حسام سيدين در گفتگو با ايرنا، گفت: با توجه به شيوع کرونا و نوع رفتارهاي مشاهده شده از سوي مردم مي‌توان آنها را در 4 گروه کساني که رفتار وسواسگونه دارند؛ آنهايي به چشم تقدير و سرنوشت بدان مي‌نگرند؛گروه سوم به برخورد منطقي با مساله کرونا و اتخاذ تدابير مناسب با توجه به شرايط حاضر مي‌پردازند و نوع چهارم افرادي هستند که بنا بر شرايط شغلي‌شان همواره ناچارند به کار خود ادامه دهند.

بيش از دو ماه از زمان شيوع کرونا مي‎‌گذرد. در اين مدت شاهد رفتارهاي متفاوت و گاه متناقضي از سوي مردم بوديم. گاه مردم توصيه‌هاي بهداشتي را جدي پنداشته و بيش از پيش نسبت به اين موضوع حساسيت نشان دادند و گاه بي‌توجهي کرده و همواره به مسافرت‌ها و کسب‌وکارهاي خود ادامه دادند. بنابر اين شرايط  مي‌توان تيپولوژي مختلفي از نوع رفتارهاي مردم و شرايط حال حاضر ارائه داد. همچنين با شناسايي نوع رفتارها و دلايل رفتاري مي‌توان استراتژي‌هاي مناسبي براي هدايت بهتر مردم به شيوه‌هاي مناسب‌تر رفتاري نيز انديشيد که اين امر مي‌تواند تا حدودي از ميزان پيامدهاي کوتاه مدت، ميان مدت و بلندمدت کرونا بکاهد.
از اين رو؛ باتوجه به بحث فوق و ضرورت اين مساله با « سيدحسام سيدين»، «دانشيار گروه مديريت خدمات بهداشتي درماني دانشکده مديريت و اطلاع رساني پزشکي، دانشگاه علوم پزشکي و خدمات بهداشتي درماني ايران» به گفت و گو پرداختيم که در ادامه شرح گفت‌وگو آمده است.
ابعاد اجتماعي شيوع کرونا چه هستند؟
بيماري و مرگ فقط اثرات ظاهري و قابل مشاهده بيماري کرونا در اجتماع هستند. تعطيلي مراکز آموزشي و غير آموزشي، متوقف شدن فعاليت‌هاي اقتصادي، قرنطينه، محدوديت در سفرها، بسته‌شدن شرکت‌هاي کوچک و بزرگ، صدمه به بخش واردات و صادرات، هزينه‌هاي سرسام آور درمان، صدمات رواني و... همگي تاثيرات زيادي در جامعه دارند و شايد جبران آن‌ها بسيار زمان‌بر و گاهي غير قابل جبران است. تاثيرات پاندمي کرونا در پاره‌اي جهات شبيه ساير بلاياي طبيعي مانند زلزله است و داراي پيامدهاي انساني، اقتصادي و اجتماعي مشابهي هستند؛ ولي با توجه به سطح تاثير کرونا بر معيشت، اشتغال، اقتصاد و زيرساخت‌هاي جامعه، قطعا تاثيرات بسيار وخيم‌تري نسبت به مخاطره زلزله دارد.
به نظر مي‌رسد باتوجه به جهان‌گيري اين بيماري و درگيرکردن تمام اقشار جامعه، اين موضوع داراي ابعاد گسترده‌ غير قابل تصوري باشد. شيوع کرونا باعث رنسانس اجتماعي و صنعتي در گستره وسيعي خواهد شد. بسياري از مشاغل و فعاليت‌هاي سنتي، رفتارهاي اجتماعي، رفتارهاي سلامتي، آداب و رسوم سنتي و... متحول و حتي در برخي از موارد منقرض خواهند شد. منتظر تحولات بزرگ باشيد.
رفتار مردم را در ارتباط با کرونا چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟
دسته اول افرادي هستند که به ترس غير عادي ابتلا به بيماري کرونا دچار شده‌اند. اين افراد از ابتداي شروع کرونا منزل را ترک نکرده و به صورت افراطي وسواس گونه نکات بهداشتي را رعايت مي‌کنند؛ به شايعات در فضاي مجازي و رسانه‌هاي غير متعبر توجه کرده  و درکنار آن اضطراب ناشي از ابتلا در عملکرد روزمره آنها تأثيرات منفي دارد.
دسته دوم افرادي هستند که بر خلاف گروه اول درک خطر مناسبي از ابتلا به بيماري ندارند و يا با رويکرد تقديرگرايانه با بيماري کرونا برخورد مي‌کنند و خواست خدا را دليل بر مبتلا شدن يا نشدن مي‌دانند. اين افراد با مسافرت رفتن، تابعيت نکردن از فاصله گيري‌هاي اجتماعي و عدم توجه به نکات بهداشتي منجر به انتقال آلودگي و بيماري به خود و سايرين مي‌گردند.
دسته سوم افرادي هستند که به صورت منطقي با اين شرايط برخورد کرده و اين زمان خانه نشيني را فرصتي براي رشد فردي و يادگيري مهارت‌هاي خود مي‌دانند. همچنين کليه نکات بهداشني را پيگيري و با دقت رعايت مي‌کنند.
دسته چهارم افرادي هستند که به واسطه شغلشان (کادر بهداشتي و درماني، نيروهاي خدماتي و ..) ناچار به ارائه خدمت و حضور در محل کار خود هستند. اين افراد درک خطر بالاتري نسبت به سايرين داشته و سعي در حفظ خود از ابتلا کرده و سايرين را نيز به رعايت نکات بهداشتي تشويق و ترغيب مي‌کنند.
راهکارهاي اجتماعي مواجهه و غلبه بر کرونا چه هستند؟
استراتژي اول و بسيار مهم، تمرکز بر فرهنگ مردم است. افزايش فعاليت‌هاي آموزشي براي مردم در خصوص رفتارهاي فردي و اجتماعي صحيح، کار بر روي تغيير نگرش مردم در راستاي پذيرش طرح فاصله‌گذاري اجتماعي مي‌تواند بسيار موثر و مفيد باشد. سياستگذاري‌هاي صحيح و اصولي توسط مسوولين، ارايه حمايت‌هاي معيشتي به افراد کم درآمد، توجه به گروه‌هاي در معرض آسيب مثل بيماران داراي نقص سيستم ايمني و يا بيماران داراي بيماري زمينه‌اي، کنترل شايعات، کنترل احساسات اضطرابي و مديريت استرس، تقويت پويش‌هاي مردمي، تقويت مشارکت مردم و استفاده از ظرفيت‌هاي مردمي، گسترش مهارت‌هاي تقويت جسمي با ورزش‌هاي خانگي و تفريحات در منزل، ارايه راهکارهاي صرفه جويي آب و برق و ... در منزل و نهايتا اعمال اقدامات  تنبيهي مي‌تواند موثر و مفيد واقع شود.
پيامدهاي پيش‌آمده به واسطه کرونا در کوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت براي جامعه ايران چه خواهد بود؟
پاندمي کرونا يک آزمايش براي جوامع در دنياست. آزمايشي براي ارزش‌ها و انسانيت. افراد با تفکرات، مذهب و قوميت‌هاي مختلف همگي در کنار هم در برابر اين دشمن مشترک جنگيدند. همچنين مشارکت‌هاي کم نظير مردم در تهيه و توزيع اقلام بهداشتي، استقبال بي‌نظير نيروهاي داوطلب و جهادگر مي‌تواند باعث رشد و بلوغ، همدلي، اتحاد جامعه و مشارکت‌هاي مردمي گردد.
اگر چه در کوتاه مدت مجبور به پرداخت هزينه‌هاي سنگين مادي و معنوي براي کرونا شديم؛ اما در بلندمدت در افزايش تاب‌آوري و درک خطر صحيح از بلايا تاثير بسزايي داشته است. در حقيقت جوامع در حال تمرين براي کسب آمادگي و افزايش سطح تحمل و تاب آوري براي اتفاقات احتمالي آينده هستند.
استمرار رفتارهاي بهداشتي مردم، نهايتا منجر به افزايش سرمايه سلامتي عمده در آينده خواهد شد، شايد در گذشته، مردم و کسبه به اقدامات بهداشتي توجه مناسبي نداشتند، ولي کرونا هم به مردم اصول صحيح بهداشتي را آموخت و هم با ديدن اتفاقات تلخ براي مبتلايان، نگرش و باور مردم را تغيير داد. بنابراين سه حوزه دانش، نگرش و رفتار مردم در حوزه بهداشتي دچار تحولاتي خواهد شد.
اين بيماري منجر به تغيير الگوي ارتباطات ميان افراد و جامعه شده‌است، به نحوي که عمده ارتباطات از ارتباطات حضوري به غير حضوري و با بهره‌گيري از فضاي مجازي تبديل خواهد شد. کرونا باعث تغيير شيوه انجام کارها، کاهش بروکراسي‌هاي زايد اداري، دورکاري و انجام کار به صورت مجازي و نيز الکترونيکي شدن بسياري از کارها خواهد شد.
تغيير در نوع عادات روزمره و نحوه تعاملات اجتماعي مي‌تواند هم ثانيرات منفي و هم تاثيرات مثبت را به همراه داشته باشد. تاثيرات منفي شامل از بين‌رفتن صميميت‌هاي حضوري و کاهش ارتباطات و تاثيرات مثبت هم شامل افزايش کتاب خواني و حضور بيشتر در جمع خانواده مي‌باشد.
از پيامدهاي مخرب کرونا، کاهش شديد گردش مالي و اقتصادي جوامع، افزايش بيکاري و کاهش فعاليت‌هاي اقتصادي و افزايش سطح فقر جامعه مي‌باشد که مي‌تواند بحراني تمام عيار را دامن بزند و در نهايت منجر به افزايش دزدي، خفت گيري، سرقت مسلحانه، خشونت و تجاوز، صدمه به کودکان و افزايش تعداد کودکان کار، اختلافات خانوادگي و طلاق گردد.
موارد ديگري نيز مي‌تواند به عنوان پيامدهاي اجتماعي کرونا مطرح گردد شامل:
_ تغيير در سبک زندگي افراد
_تغيير در الگوي مصرفي جوامع
_تغيير در رفتارهاي خانوادگي و افزايش  _جنبه‌هاي منفي روحي رواني و اختلافات خانوادگي
_افزايش شديد نقش تکنولوژي در تعاملات اجتماعي
_توجه و توکل و نزديکي بيشتر خلق الله به خداوند
_به چالش کشيدن روند خاکسپاري متوفي و سوگ‌هاي نا تمام و اختلالات رواني
_به چالش کشيده شدن مراسم نوروز، مسافرت‌ها و مراسم‌هاي ديگر
 _تحميل شديد فشار کاري بر قشر درماني در مراکز بهداشت و درمان
_افزايش سو تغذيه مردم