بعضي روزها به جاي مصرف هر نوع خوراکي‌، فقط آب خنک مي‌چسبد. همان روزهايي که احساس مي‌کنيم گرماي هوا درحال ذوب‌کردن تک‌تک سلول‌هاي ماست. همان روزهاي گرمي که وقتي به هر نوع غذا يا تنقلاتي فکر مي‌کنيم ـ حتي خوراکي‌هايي که هميشه آنها را دوست داشته‌ايم اما به مصرف هيچ‌کدام از آنها ميل نداريم. گرماي هوا از دلايل بي‌اشتهايي است. بنابراين براي جلوگيري از گرمازدگي و بهترشدن اشتها، بايد الگوي تغذيه‌اي را متناسب با فصل تغيير داد. از اين رو با دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذيه و رژيم درماني و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران گفت‌وگو کرده‌ايم که در ادامه مي‌خوانيد.
افزايش دماي هوا از دلايل اصلي تعرق و درنتيجه، تبخير آب بدن است. اين مسأله باعث ايجاد اختلال در عملکرد سلول‌ها شده و از طرفي تعادل املاح بدن را به هم مي‌زند. دکتر محمدرضا وفا به نشانه‌هاي تاثير گرما روي وضعيت بدن اشاره کرده و مي‌گويد: «سردرد و سرگيجه از نشانه‌هاي شاخص کم‌آبي و به‌هم‌خوردن تعادل آب و الکتروليت‌هاي بدن است. اگر کمبود آب بدن برطرف نشود، کم‌آبي مي‌تواند باعث بروز ديگر واکنش‌ها نسبت به کم‌آبي شود که از آن جمله مي‌توان به يبوست، خشکي لب‌ها، چروک‌خوردن پوست و کاهش يا افزايش فشار خون و غش اشاره کرد.»
دکتر وفا ادامه مي‌دهد: «به همين دليل بايد رژيم غذايي روزانه، متناسب با فصل تنظيم شود تا شاهد تهديد سلامت بدن نباشيم. تغذيه سبک و تأمين آب کافي، دو اصل مهم در برنامه غذايي فصل‌هاي گرم سال است.»

اگر در ظهر تابستان، يک ليوان خيار و سکنجبين آماده باشد و يک پرس چلوکباب، کدام‌يک را انتخاب مي‌کنيد؟ به احتمال زياد گرسنه هستيد و چلوکباب گزينه اصلي شماست. اما در فصل تابستان بايد برنامه‌غذايي را سبک کرد و به جاي خوردن غذاهاي سنگين و ديرهضم، خوراکي‌هاي سبک، مغذي و زودهضم را انتخاب کرد. دکتر وفا درباره مصرف ميوه و سبزي‌ مي‌گويد: «سبزي‌ها و ميوه‌ها از بهترين منابع دريافت آب کافي، املاح و ويتامين‌ها بوده و از طرفي به آساني هضم مي‌شوند. نکته مهم درباره ميوه و سبزي‌ها اين است که آب موجود در اين خوراکي‌ها، تا مدت زمان مناسبي، بدن را سيراب مي‌کند.»
اين استاد دانشگاه اضافه مي‌کند: «مصرف ميوه‌هاي شيرين مانند سيب، زردآلو، گيلاس و... به تنظيم ميزان قند خون و مصرف سبزي‌هاي پهن برگ مانند انواع کلم، کاهو، اسفناج و... به‌تأمين آب کافي کمک مي‌کنند. از سوي ديگر ميوه‌ها و سبزي‌ها حاوي فيبر بوده و مانع بروز يبوست در فصل گرما مي‌شود. نکته مهمي که هميشه بايد مدنظر قرار داد، تنوع مصرف ميوه و سبزي است. با رعايت تنوع غذايي، موا دمغذي مختلف و کافي در اختيار بدن قرار مي‌گيرد. مصرف روزانه ميوه و سبزي را تا هشت وعده در روز افزايش دهيد.»

گرماي هوا به حدي است که بهتر است تا حد ممکن از منزل خارج نشويد. علاوه‌بر اين‌که استفاده از ماسک براي جلوگيري از ابتلا به کرونا، عاملي براي تشديد احساس گرما و افزايش ميزان تعرق به‌ويژه در ناحيه صورت و تحريک پوست است. از سوي ديگر وقتي بيرون از منزل مي‌رويد، امکان دسترسي به غذاي سالم کمتر است. بنابراين خطر گرمازدگي و افت فشار خون ناشي از دسترسي نداشتن به نوشيدني و غذاي سالم بيشتر است. دکتر وفا توصيه مي‌کند: «در تابستان، حتما غذاي خانگي مصرف کنيد. مواد اوليه را به شکل بخارپز يا کباب‌شده پخته و سعي کنيد هر روز غذاي تازه بپزيد. هرچه ميزان روغن مصرفي کمتر باشد، غذا سالم‌تر بوده و از طرفي عطش، کاهش پيدا مي‌کند. از سوي ديگر غذاهاي چرب باعث کندشدن روند هضم و جذب موادغذايي و بروز مشکلات گوارشي مانند اسهال و استفراغ مي‌شود.» او ادامه مي‌دهد: «ادويه‌ها نيز از ديگر عوامل محرک بدن در فصل تابستان هستند. به‌همين علت بهتر است در مصرف ادويه‌ها به‌ويژه انواع تند يا داراي طبع گرم در طبخ غذا استفاده نکنيد.» دکتر وفا اضافه مي‌کند: «سعي کنيد سهم بيشتري از رژيم غذايي روزانه را به استفاده از سبزي‌ها، گوشت‌هاي زودهضم مانند مرغ و ماهي و انواع سالاد اختصاص دهيد.»

نوشيدن يک فنجان خاکشير و آبليمو يا شربت سکنجبين يا شربت آبليمو، آب روي آتش گرماي درون است. اين نوشيدني‌ها علاوه‌بر رفع تشنگي، مانع از گرمازدگي مي‌شود. دکتر وفا توضيح مي‌دهد: «مصرف نوشيدني‌هاي خنک طبيعي را در برنامه روزانه خود قرار دهيد. اين نوشيدني‌ها علاوه‌بر تأمين آب بدن، به دليل ترکيب‌هاي مفيدي که دارند، مانع گرمازدگي شده و به عملکرد بهتر دستگاه گوارش نيز کمک مي‌کنند.»

«گاهي ميل به غذا نداريد. در اين شرايط به‌هيچ عنوان تلاشي براي مصرف غذا نکنيد.» دکتر وفا تصريح مي‌کند: «يکي از واکنش‌هاي بدن در مقابل گرمازدگي و اختلال در هضم و جذب غذا، بي‌اشتهايي است. بنابراين به جاي مصرف غذا، شربت‌ خنک با طعم ملس يا به سمت ترش، بنوشيد. پس از بازگشت اشتها به مقدار کم غذاي بسيار سبک مصرف کنيد.» او در پايان تأکيد مي‌کند: «زمان بيرون رفتن از منزل، حتما يک بطري آب يا شربت خاکشير يا آبليمو همراه داشته‌باشيد.»

با تغيير فصل، بايد بعضي از رفتارها را تغيير داده يا کلا کنار بگذاريم. دکتر محمدرضا وفا، اين موارد را به اين شرح فهرست مي‌کند:
يخ ننوشيد: اگر بسيار تشنه هستيد و عرق کرده‌ايد، از نوشيدن آب بسيار خنک خودداري کنيد. به اين علت که نوشيدن آب بسيار خنک در اين شرايط باعث بروز اختلال گوارشي و آسيب به گلو و حنجره مي‌شود.
کافئين ننوشيد: چاي، قهوه و تمام نوشيدني‌هاي حاوي دانه قهوه و کولا حاوي کافئين بالايي هستند. اين ترکيب باعث تشديد تشنگي مي‌شود. نوشيدن اين نوشيدني‌ها را به حداقل رسانده و چاي را نيز کمرنگ مصرف کنيد.
صنعتي نخريد: موادغذايي کنسروي، آبميوه‌هاي صنعتي، انواع نوشابه‌، گوشت‌هاي فرآوري شده و غذاهاي نيمه‌آماده علاوه‌بر اين‌که به علت احتمال وجود نگه‌دارنده‌هاي غذايي سالم نيستند، افزودني‌هاي موجود در اين خوراکي‌ها مانند انواع ادويه، نمک، شکر و... باعث تشديد تشنگي مي‌شود.
فعلا رژيم‌هاي سخت ممنوع: در طول تابستان يا کمي پيش از آن، بسياري افراد براي داشتن اندامي زيبا، رژيم‌هاي غذايي سخت و نامناسبي را رعايت مي‌کنند. اين نوع رژيم‌هاي غذايي اگرچه ممکن است در کوتاه مدت، شما را به هدف برسانند؛ ولي باعث کاهش و از بين رفتن ذخاير بدن شده و سلول‌ها را به شدت تشنه و گرسنه مي‌کنند. بنابراين در فصل تابستان با مشکلاتي مانند سرگيجه دائمي، سردرد، افت فشار خون، اسهال يا يبوست دست به گريبان خواهيدشد.
سنگين‌ها را سبک کنيد: از مصرف وعده‌هاي غذايي ديرهضم و سنگين به‌ويژه در وعده شام، مصرف شيريني‌ها و کيک‌هاي خامه‌اي، خوراکي‌هاي حاوي شيريني افزودني، تنقلات چرب، شور و شيرين پرهيز کنيد.
منبع: جام حم