چطور هجوم اخبار ناخوشايند به سمت روان‌مان را سد کنيم؟
شگردهاي فرار از اخبار تلخ
چطور هجوم اخبار ناخوشايند به سمت روان‌مان را سد کنيم؟
شگردهاي فرار از اخبار تلخ
خبر به‌قدري تکان‌دهنده است که شوک و بهت ناشي از آن تا مغز استخوان آدم نفوذ مي‌کند. باور نمي‌کني پدر و مادري بتوانند دست به قتل فجيع فرزندان‌شان بزنند. در شوک اين خبر غرق شده‌اي که در پي آن، صحبت‌هاي پدر و مادر، حالت را دوباره دگرگون مي‌کند و هيچ گريزگاهي براي فرار از اين حجم از قصاوت پيدا نمي‌کني... خبر قتل بابک خرمدين و درپي آن خواهر و داماد اين خانواده، تنها خبر تکان‌دهنده اين روزها نيست. هر روز با حجمي از اخبار مرگ‌ومير ناشي از کرونا، قتل‌هاي ناموسي، خاتمه‌دادن به زندگي به‌دليل فشارهاي اقتصادي و اجتماعي روبه‌رو هستيم و همه اينها روان ما را خسته، عصبي و نااميد مي‌کند. اما شايد بتوان با راهکارهايي جلوي هجوم اخبار را بست. به همين دليل با دکتر اميرحسين جلالي ندوشن، روانپزشک و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران گفت‌وگو کرده‌ايم.
خبرها به‌سرعت برق و باد منتشر مي‌شود و گاهي به همان سرعت هم تکذيب! اما آنچه اتفاق مي‌افتد، آسيب رواني بين انتشار و تاييد يا تکذيب خبر است. از سوي ديگر نمي‌توان مانع گردش اخبار در ذهن و اطراف شد و همين مسأله خطر آسيب رواني را چند برابر مي‌کند. دکتر جلالي درباره تاثير اخبار مي‌گويد: در تلخي بعضي اخبار ترديدي نيست. از سوي ديگر ذات خبر، کنجکاوي‌برانگيز است و طبيعتا واکنش ما به اخبار مي‌تواند با نوعي رفتار هيجاني همراه باشد. نمي‌توان انتظار داشت جامعه نسبت به اخبار و به‌ويژه بعضي از اخبار واکنش نشان نداده و کنجکاوي نکند.
او ادامه مي‌دهد: ذهن ما ابهام‌گريز است؛ بنابراين اگر مسأله‌اي برخلاف باورهاي ما به ذهن تحميل شود، ذهن و روان ما تلاش مي‌کند تا با فهم علت مسأله، حتي در قالب قبول خرافات يا پذيرش شايعات، از ابهام خارج شود. همين موضوع دليل اشتياق به جست‌وجو در رسانه‌هاي مختلف و بازنشر اخبار- بدون توجه به درست يا نادرست بودن اخبار- مي‌شود.
خبرها به‌سرعت برق و باد منتشر مي‌شود و گاهي به همان سرعت هم تکذيب! اما آنچه اتفاق مي‌افتد، آسيب رواني بين انتشار و تاييد يا تکذيب خبر است. از سوي ديگر نمي‌توان مانع گردش اخبار در ذهن و اطراف شد و همين مسأله خطر آسيب رواني را چند برابر مي‌کند. دکتر جلالي درباره تاثير اخبار مي‌گويد: در تلخي بعضي اخبار ترديدي نيست. از سوي ديگر ذات خبر، کنجکاوي‌برانگيز است و طبيعتا واکنش ما به اخبار مي‌تواند با نوعي رفتار هيجاني همراه باشد. نمي‌توان انتظار داشت جامعه نسبت به اخبار و به‌ويژه بعضي از اخبار واکنش نشان نداده و کنجکاوي نکند.
او ادامه مي‌دهد: ذهن ما ابهام‌گريز است؛ بنابراين اگر مسأله‌اي برخلاف باورهاي ما به ذهن تحميل شود، ذهن و روان ما تلاش مي‌کند تا با فهم علت مسأله، حتي در قالب قبول خرافات يا پذيرش شايعات، از ابهام خارج شود. همين موضوع دليل اشتياق به جست‌وجو در رسانه‌هاي مختلف و بازنشر اخبار- بدون توجه به درست يا نادرست بودن اخبار- مي‌شود.
بمانيم و بخوانيم يا بگريزيم
در زماني نه‌چندان دور، اخبار به شکل محدود و از چند مسير مشخص يعني روزنامه‌ها، راديو و تلويزيون منتشر مي‌شد. حالا اما کافي است در گوشه دوري از جهان اتفاقي رخ داده باشد. خبر آن زودتر از برق و باد به گوش جهان مي‌رسد. بعضي معتقدند آرامش، در بي‌خبري است و بعضي ديگر عقيده دارند بايد ديد و خواند و دانست و دور ماندن از اخبار امکان‌پذير نيست.
دکتر اميرحسين جلالي درباره خوانش و گردش اخبار مي‌گويد: حجم و گستردگي اخبار-از هر نوعي که باشد-از منابع معتبر و غيرمعتبر چنان زندگي ما را دربرگرفته که گريز از آنها مشکل است. از سوي ديگر منابع خبري به‌قدري گسترده شده که گاهي تشخيص اعتبار و درستي خبر نيز آسان نيست. هجوم اين اخبار، سلامت روان ما را تهديد مي‌کند.
او ادامه مي‌دهد: به همين دليل بعضي از پژوهشگران عقيده دارند يکي از راهکارهاي خوب، دور ماندن از اخبار است. اما واقعيت اين است بدون خبر هم نمي‌توانيم زندگي کنيم. به اين دليل که جدا از اخبار، بعضي از اطلاعات مفيد و موردنياز نيز از طريق همين رسانه‌ها به ما منتقل مي‌شوند. پس چه بايد کرد؟
دکتر اميرحسين جلالي درباره خوانش و گردش اخبار مي‌گويد: حجم و گستردگي اخبار-از هر نوعي که باشد-از منابع معتبر و غيرمعتبر چنان زندگي ما را دربرگرفته که گريز از آنها مشکل است. از سوي ديگر منابع خبري به‌قدري گسترده شده که گاهي تشخيص اعتبار و درستي خبر نيز آسان نيست. هجوم اين اخبار، سلامت روان ما را تهديد مي‌کند.
او ادامه مي‌دهد: به همين دليل بعضي از پژوهشگران عقيده دارند يکي از راهکارهاي خوب، دور ماندن از اخبار است. اما واقعيت اين است بدون خبر هم نمي‌توانيم زندگي کنيم. به اين دليل که جدا از اخبار، بعضي از اطلاعات مفيد و موردنياز نيز از طريق همين رسانه‌ها به ما منتقل مي‌شوند. پس چه بايد کرد؟
محدوده را محدود کنيد
در دنياي مجازي، چند صفحه خبري را دنبال مي‌کنيد؟ وقتي خبري منتشر مي‌شود، آن را از چند رسانه پيگيري مي‌کنيد؟ چند صفحه از صفحه‌هاي شخصي روزنامه‌نگاران، هنرمندان، سياستمداران، اقتصاددان‌ها و... را دنبال کرده و اخبار آنها را مي‌خوانيد؟ همه ما، خودخواسته، محدوده دريافت خبر را گسترده مي‌کنيم. دکتر جلالي درباره کنترل مجاري دريافت خبر توضيح مي‌دهد: «مي‌توانيم اخبار را دنبال کنيم اما بايد پيگيري اخبار را محدود کنيد. براي اين منظور بايد تعداد صفحه‌هاي خبري‌اي را که دنبال مي‌کنيد، کاهش دهيد. در فضاي مجازي، در گروه‌هاي محدودي عضو باشيد.
اعتبار را بسنجيد
بسيار پيش آمده که خبري حتي روي خروجي بسياري از خبرگزاري‌هاي معتبر قرار گرفته و بعد از چند دقيقه تا چند ساعت، خبر اول تکذيب شده يا تغييراتي در اصل و ماهيت خبر ايجاد شود. بنابراين توانايي سنجش بسيار مهم است. اين روانپزشک درباره بررسي صحت و سقم اخبار مي‌گويد: اخبار را فقط بايد در منابع خبري معتبر دنبال کرد. براي اين منظور بايد سوادرسانه‌اي را نيز افزايش دهيد. به اين معني که بتوانيد تحليل و درک درستي از اخبار منتشر شده داشته باشيد. به اين ترتيب مي‌توانيد اخبار درست و نادرست را از هم تشخيص دهيد.
تغذيه مناسب مهم است
شايد گاهي خودخواسته شيطنت کنيد و سراغ مصرف خوراکي يا نوشيدني‌هاي مضر برويد؛ اما همه ما تلاش مي‌کنيم با تغذيه صحيح، سلامت بدنمان را به خطر نيندازيم. درباره روان هم بايد به همين نکته توجه کنيد. اين استاد دانشگاه مي‌گويد: «همان‌طور که جسم را با سالم‌ترين خوراکي‌ها تغذيه مي‌کنيد، بايد درباره خوراک روان نيز حساس باشيد. درحال حاضر، سواد رسانه‌اي و سواد استفاده از فضاي مجازي، بخش جدانشدني از سبک زندگي ما بايد باشد.» او اضافه مي‌کند: بنابراين سعي نکنيد هر خبري را از هر منبعي دريافت کرده و از همه مهم‌تر آن را بپذيريد و باور کنيد. بايد تحليل و درک درست از اخبار را بياموزيد. از سوي ديگر، تا وقتي از درستي خبر مطمئن نيستيد، آن را منتشر نکنيد.
به اندازه لطيف باشيد
مي‌گويند خنداندن ايراني‌ها سخت است. به اين دليل که ما آدم‌هاي اهل شوخي و طنزپردازي هستيم. روان‌شناسان عقيده دارند شوخي و طنز، راهکارهايي براي تخليه روان است. از آن طرف منتقداني هم وجود دارند که مي‌گويند نبايد با هر موضوعي شوخي کرد. به اين دليل که قبح مسأله ريخته شده و تکرار آن اتفاق براي مردم جامعه آسان مي‌شود. دکتر جلالي دراين باره توضيح مي‌دهد: « ازمنظر سلامت روان، طنز مي‌تواند واکنشي عادي در برابر مسائل و ناملايمات بوده و نشانه ظرفيت انطباقي و سازگارانه در جامعه ما باشد. ما آموخته‌ايم با طنز و شوخي، بخشي از بار رواني مسائل و تعارض‌ها را از خود دور کنيم.» اين استاد دانشگاه ادامه مي‌دهد: اما نبايد فراموش کنيم در رويدادهاي خاص و به‌ويژه رويدادهاي تلخ، استفاده بيش از اندازه از شوخي به‌ويژه وقتي توجه ما را از اصلي موضوع منحرف مي‌کند و به حواس‌پرتي نسبت به اصل ماجرا دچار شويم، مورد تاييد نيست. بنابراين هرنوعي شوخي‌اي الزاما راهکاري براي تخليه هيجاني نيست و ممکن است ما را از اصل مسائل دور کند.
همدلي مسأله ديگري است که دکتر جلالي درباره آن توضيح مي‌دهد: استفاده از هيچ مکانيسم سازنده‌اي نبايد ما را از همدلي با مسأله و افراد آسيب‌ديده دور کند. زندگي در جامعه‌اي که همدلي در آن وجود ندارد، تلخ و پر از خشونت مي‌شود. بنابراين شوخي با مسائل مي‌تواند براي آسيب‌ديدگان آن اتفاق يا افرادي که تجربه‌اي مشابه داشته‌اند، مايه درد و رنج شده و همدلي ما را نسبت به قربانيان کاهش دهد.
همدلي مسأله ديگري است که دکتر جلالي درباره آن توضيح مي‌دهد: استفاده از هيچ مکانيسم سازنده‌اي نبايد ما را از همدلي با مسأله و افراد آسيب‌ديده دور کند. زندگي در جامعه‌اي که همدلي در آن وجود ندارد، تلخ و پر از خشونت مي‌شود. بنابراين شوخي با مسائل مي‌تواند براي آسيب‌ديدگان آن اتفاق يا افرادي که تجربه‌اي مشابه داشته‌اند، مايه درد و رنج شده و همدلي ما را نسبت به قربانيان کاهش دهد.
عکس موثرتر است
حافظه شما به چه شکلي خاطره‌ها را يادآوري مي‌کند؟ براي مثال با ديدن تصوير، شنيدن موسيقي، بوييدن عطر و... ياد خاطره‌اي مي‌افتيد يا مثلا مطالعه متني درباره يک خاطره؟ يادآوري خاطره‌ها در هر فردي به شکلي است. اما نکته‌اي که همه ما روي آن هم نظر هستيم؛ يادآوري و ماندگاري خاطره‌ها از طريق گرفتن عکس يا نگاه کردن به آن است. بنابراين «تصوير» براي تاثير و ضبط اتفاقات، وسيله موثرتري است. دکتر جلالي درباره تفاوت تاثير مطالعه خبر يا ديدن تصاوير و ويدئوهاي منتشر شده از آن مي‌گويد: علاوه بر متن اخبار، تصاوير و ويدئوهاي آن اتفاق يا خبر خوشايند يا ناخوشايند- در فضاي مجازي وجود دارد. تصوير، تاثير منفي بيشتري روي روان ما دارد. بنابراين بهتر است هيچ عکس يا ويدئويي را پيش از اطلاع از محتواي آن، نديده و آن را هم منتشر نکنيد.
منبع: روزنامه جام جم
منبع: روزنامه جام جم
کپی لینک کوتاه:
