طبيعت با بهار طراوت مي يابد و معنويت با بهار رمضان اوج مي گيرد. عيد فطر يکي از اعياد مهم مسلمانان مي باشد. مردم در اين روز نماز عيد برگزار کرده و به پاس توفيق روزه داري ماه مبارک رمضان بر درگاه خداوند شکر مي گزارند و در سراسر بلاد مسلمين جشن و شادي برقرار است.
عيد فطر يکي از دو عيد بزرگ در سنت اسلامي است که درباره آن احاديث و روايات بيشمار وارد شده است. مسلمانان روزه دار که ماه رمضان را به روزه داري به پا داشته و از خوردن و آشاميدن و بسياري از کارهاي مباح ديگر امتناع ورزيده اند، اکنون پس از گذشت ماه رمضان در نخستين روز ماه شوال اجر و پاداش خود را از خداوند مي طلبند، اجر و پاداشي که خود خداوند به آنان وعده داده است.
اميرالمؤمنين علي(عليه السلام) در يکي از اعياد فطر خطبه اي خوانده اند و در آن مؤمنان را بشارت و مبطلان را بيم داده اند.
خطب اميرالمومنين علي بن ابي طالب عليه السلام يوم الفطر فقال: ايها الناس! ان يومکم هذا يوم يثاب فيه المحسنون و يخسر فيه المبطلون و هو اشبه بيوم قيامکم، فاذکروا بخروجکم من منازلکم الي مصلاکم خروجکم من الاجداث الي ربکم و اذکروا بوقوفکم في مصلاکم و وقوفکم بين يدي ربکم، و اذکروا برجوعکم الي منازلکم، رجوعکم الي منازلکم في الجنه.
عباد الله! ان ادني ما للصائمين و الصائمات ان يناديهم ملک في آخر يوم من شهر رمضان، ابشروا عباد الله فقد غفر لکم ما سلف من ذنوبکم فانظروا کيف تکونون فيما تستانفون
اي مردم! اين روز شما روزي است که نيکوکاران در آن پاداش مي گيرند و زيانکاران و تبهکاران در آن مايوس و نا اميد مي گردند و اين شباهتي زياد به روز قيامتتان دارد، پس با خارج شدن از منازل و رهسپار جايگاه نماز عيد شدن به ياد آوريد خروجتان از قبرها و رفتنتان را به سوي پروردگار، و با ايستادن در جايگاه نماز به ياد آوريد ايستادن در برابر پروردگارتان را و با بازگشت به سوي منازل خود، متذکر شويد بازگشتتان را به سوي منازلتان در بهشت برين، اي بندگان خدا، کمترين چيزي که به زنان و مردان روزه دار داده مي شود اين است که فرشته اي در آخرين روز ماه رمضان به آنان ندا مي دهد و مي گويد:
«هان!بشارتتان باد، اي بندگان خدا که گناهان گذشته تان آمرزيده شد، پس به فکر آينده خويش باشيد که چگونه بقيه ايام را بگذرانيد.»
عارف وارسته ملکي تبريزي درباره عيد فطر آورده است: «عيد فطر روزي است که خداوند آن را از ميان ديگر روزها بر گزيده است و ويژه هديه بخشيدن و جايزه دادن به بندگان خويش ساخته و آنان را اجازه داده است تا در اين روز نزد حضرت او گرد آيند و بر خوان کرم او بنشينند و ادب بندگي بجاي آرند، چشم اميد به درگاه او دوزند و از خطاهاي خويش پوزش خواهند، نيازهاي خويش به نزد او آرند و آرزوهاي خويش از او خواهند ونيز آنان را وعده و مژده داده است که هر نيازي به او آرند، بر آوره و بيش از آنچه چشم دارند به آنان ببخشند و از مهرباني و بنده نوازي، بخشايش و کارسازي در حق آنان روا دارد که گمان نيز نمي برند.» (2)
روز اول ماه شوال را بدين سبب عيد فطر خوانده اند که در اين روز، امر امساک و صوم از خوردن و آشاميدن برداشته شده و رخصت داده شد که مؤمنان در روز افطار کنند و روزه خود را بشکنند فطر و فطر و فطور به معناي خوردن و آشاميدن، ابتداي خوردن و آشاميدن است و نيز گفته شده است که به معناي آغاز خوردن و آشاميدن است پس از مدتي از نخوردن و نياشاميدن. ابتداي خوردن و آشاميدن را افطار مي نامند و از اين رو است که پس از اتمام روز و هنگامي که مغرب شرعي در روزهاي ماه رمضان، شروع مي شود انسان افطار مي کند يعني اجازه خوردن پس از امساک از خوردن به او داده مي شود.
عيد فطر داراي اعمال و عباداتي است که در روايات معصومين(ع) به آنها پرداخته شده و ادعيه خاصي نيز آمده است.
از سخنان معصومين(ع) چنين مستفاد مي شود که روز عيد فطر، روز گرفتن مزد است. و لذا در اين روز مستحب است که انسان بسيار دعا کند و به ياد خدا باشد و روز خود را به بطالت و تنبلي نگذراند و خير دنيا و آخرت را بطلبد.
و در قنوت نماز عيد مي خوانيم:
«... اسئلک بحق هذا اليوم الذي جعلته للمسلمين عيدا و لمحمد صلي الله عليه و آله ذخرا و شرفا و کرامه و مزيدا ان تصلي علي محمد و آل محمد و ان تدخلني في کل خير ادخلت فيه محمدا و آل محمد و ان تخرجني من کل سوء اخرجت منه محمدا و آل محمد، صلواتک عليه و عليهم اللهم اني اسالک خير ما سئلک عبادک الصالحون و اعوذ بک مما استعاذ منه عبادک المخلصون »
بارالها! به حق اين روزي که آن را براي مسلمانان عيد و براي محمد(ص) ذخيره و شرافت و کرامت و فضيلت قرار دادي از تو مي خواهم که بر محمد و آل محمد درود بفرستي و مرا در هر خيري وارد کني که محمد و آل محمد را در آن وارد کردي و از هر سوء و بدي خارج سازي که محمد و آل محمد را خارج ساختي، درود و صلوات تو بر او و آنها، خداوندا، از تو مي طلبم آنچه بندگان شايسته ات از تو خواستند و به تو پناه مي برم از آنچه بندگان خالصت به تو پناه بردند.
در صحيفه سجاديه نيز دعايي از امام سجاد(ع) به مناسبت وداع ماه مبارک رمضان و استقبال عيد سعيد فطر وارد شده است:
«اللهم صل علي محمد و آله و اجبر مصيبتنا بشهرنا و بارک لنا في يوم عيدنا و فطرنا و اجعله من خير يوم مر علينا، اجلبه لعفو و امحاه لذنب و اغفرلنا ما خفي من ذنوبنا و ما علن ... اللهم انا نتوب اليک في يوم فطرنا الذي جعلته للمؤمنين عيدا و سرورا و لاهل ملتک مجمعا و محتشدا، من کل ذنب اذنبناه او سوء اسلفناه او خاطر شرا اضمرناه توبه من لا ينطوي علي رجوع الي.»
پروردگارا! بر محمد و آل محمد درود فرست و مصيبت ما را در اين ماه جبران کن و روز فطر را بر ما عيدي مبارک و خجسته بگردان و آن را از بهترين روزهايي قرار ده که بر ما گذشته است که در اين روز بيشتر ما را مورد عفو قرار دهي و گناهانمان را بشوئي و خداوندا بر ما ببخشايي آنچه در پنهان و آشکارا گناه گردانيم ... خداوندا! در اين روز عيد فطرمان که براي مؤمنان روز عيد و خوشحالي و براي مسلمانان روز اجتماع و گردهمائي قرار دادي از هر گناهي که مرتکب شده ايم و هر کار بدي که کرده ايم و هر نيت ناشايسته اي که در ضميرمان نقش بسته است به سوي تو باز مي گرديم و توبه مي کنيم، توبه اي که در آن بازگشت به گناه هرگز نباشد و بازگشتي که در آن هرگز روي آوردن به معصيت نباشد. بارالها! اين عيد را بر تمام مؤمنان مبارک گردان و در اين روز، ما را توفيق بازگشت به سويت و توبه از گناهان عطا فرما.»
زکات فطره
کسيکه موقع غروب يعني قبل از غروب شب عيد فطر گرچه بچند لحظه باشد بالغ و عاقل و هوشيار است و فقير و بنده کس ديگر نيست، بايد براي خودش و کسانيکه نان خور او هستند، هر نفري يک صاع که تقريبا 3 کيلوگرم است گندم يا جو يا خرما يا کشمش يا برنج يا ذرت و مانند اينها بمستحق بدهد و اگر پول يکي از اينها را هم بدهد کافي است.
اگر زکات فطره را به يکي از هشت مصرفي که سابقا براي زکات مال گفته شد برسانند کافيست. ولي احتياط مستحب آنست که فقط به فقراي شيعه بدهد.
انسان بايد زکات فطره را بقصد قربت يعني براي انجام فرمان خداوند عالم بدهد و موقعيکه آن را مي دهد، نيت دادن فطره نمايد.