شاخص ۹۸ درصدی دسترسی به مراقبت سلامت اولیه در ایران

وی افزود: عدد ۹۸ درصد شاخص از نظر آمار دسترسی به مراقبت‌های سلامت اولیه در مقایسه با سایر کشورها شاخص بالایی است و این درحالی است که پهنه جغرافیایی ایران بسیار گسترده است و بهورزان مراقبت اولیه سلامت را به این جمعیت ارائه می‌دهند.

جزئیاتی از اجرای "طرح گسترش" در نظام بهداشتی

وی درباره "طرح گسترش"، توضیح داد: این طرح ساختار نظام شبکه را مشخص می‌کند و می‌گوید درقالب یک سطح بندی خدمت، ‌ چه تعداد از واحدهای ارائه خدمت در چه نقاطی باید مستقر شوند و چه پرسنلی باید در آنجا باشند تا خدمت در قالب نظام ارجاع به مردم ارائه شود. اولین سطح ارائه خدمت در "طرح گسترش" خانه‌های بهداشت در مناطق روستایی و پایگاه‌های سلامت در مناطق شهری هستند. در سطح دوم ارائه خدمات مراکز جامع خدمات سلامت روستایی، شهری و شهری_روستایی قرار دارند. در خانه‌های بهداشت بهورزان و در پایگاه‌های شهری مراقبین سلامت فعال هستند. در مراکز جامع خدمات سلامت علاوه بر بهورز یا مراقب سلامت، ‌پزشکان و اعضای تیم سلامت شامل ماما، مراقب سلامت، کارشناس بهداشت محیط، کارشناس بهداشت حرفه‌ای، کارشناس سلامت روان و دندانپزشک هم مستقر هستند. در سطح سوم ارائه خدمات، ‌خدمت تخصصی در کیلنیک تخصصی و بیمارستان ارائه می‌شود. حوزه معاونت بهداشت مسئول انجام " طرح گسترش" در سطح اول و دوم ارائه خدمات است.

دکتر رهبر، ادامه داد: سند تقویت نظام شبکه یک سند عملیاتی برای تقویت شبکه بهداشتی است که بخشی از سند در مولفه‌های گسترش تبیین شده و برخی مولفه‌ها مانند افزایش پوشش خدمات، نظام پرداخت، ارتقای نیروی انسانی، ارتقای مشارکت مردمی و...  مربوط به ارتقای فرایندها است. سند تقویت نظام شبکه رویکردی برای تقویت ساختار نظام شبکه و تقویت عملیات برای بهبود دسترسی، عملکرد و بهبود شاخص‌ها است.

او درباره خدماتی که بهروزان به جمعیت تحت پوشش خود ارائه می‌دهند، تصریح کرد: مراقبت بیماری واگیر و غیرواگیر، ‌ سلامت خانواده و جمعیت، ‌ سلامت محیط و کار، بهداشت دهان و دندان و سلامت روان، مراقبت دوران بارداری، واکسیناسیون و...  در سطح یک ارائه خدمت توسط بهورزان به آحاد مردم ارائه می‌شود.

۱۸ هزار خانه بهداشت فعال در سراسر کشور

وی درخصوص تعداد خانه‌های بهداشت فعال در سطح کشور، اظهار کرد: حدود ۱۸ هزار خانه بهداشت فعال در کشور داریم. درحال حاضر بسته به میزان جمعیت روستا، هر خانه بهداشت با تعدادی بهورز فعال است. به طور معمول یک جمعیت کمتر یا برابر هزار نفر با یک بهورز قابل پوشش است، البته با شمار بهورزان فعلی، ما بیش از یک بهورز به ازای هر هزار نفر جمعیت داریم که ارائه خدمت کنند.

وضعیت استخدامی بهورزان چگونه است؟

مدیر گروه نیروی انسانی مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت در پاسخ به این سوال که آیا بهورزان از امنیت شغلی برخوردار هستند؟، بیان کرد: در میان رده‌های مختلف نیروی انسانی از نظر شاخص‌ها، بهورزان بهترین و بالاترین امنیت شغلی را دارند؛ زیرا درصد نیروهای رسمی ما در بهورزان بیشتر است. نظام سلامت تلاش می‌کند بهورزی که در روستا ساکن است از ابتدا استخدام رسمی یا پیمانی باشد؛ بنابراین این افراد امنیت شغلی بالایی دارند و قراردادهایشان دولتی و استخدام رسمی است. تعداد افراد قراردادی در میان بهورزان کمتر است. اکنون از ۳۱ هزار و ۱۴۸ نفر بهورز فعال در حوزه سلامت ۲۶ هزار و ۷۴۸ نفر استخدام رسمی و پیمانی هستند و تعداد افراد قرارداد کار معین نیز ۴۴۰۰ نفر است.

او تاکید کرد: مجوزهای استخدامی از طریق سازمان امور اداری استخدامی به وزارت بهداشت اعطا می‌شود ولی همیشه زمانی که مجوز داده شده است از آنجایی که ایجاد دسترسی به خدمات در نقاط روستایی در اولویت بوده است بیشترین تعداد استخدام را به بهورزان اختصاص داده‌ایم که دلیل این کار به چند سیاست باز می‌گردد.

سیاست‌های وزارت بهداشت در جذب بهورز

وی افزود: سیاست اول ایجاد دسترسی برای مناطق محروم و روستایی است. سیاست دوم این است که ما در شهر امکان بهره‌برداری از بخش خصوصی برای ارائه خدمات را داریم ولی در روستا این امکان کمتر است؛ بنابراین تلاش ما این است که از نیرویی در روستا استفاده کنیم که استخدام دولت باشد و در قالب قرارداد رسمی و پیمانی این کار را انجام می‌دهیم.

دکتر رهبر درباره خدماتی که بهورزان در دوره شیوع کووید ۱۹ ارائه کردند، ‌تصریح کرد: بهورزان به عنوان عامل اصلی برای پیشگیری از کرونا فعالیت کردند. در روستا مردم به شکل مراقبت فعال خدمات دریافت می‌کنند و آحاد مردم روستا به بهورز و خانه بهداشت دسترسی دارند به همین علت بهورز این امکان را داشته است که درباره کووید۱۹ آموزش‌های اولیه لازم را به مردم ارائه دهد. در وهله دوم غربالگری شفاهی یا عملی (انجام تست) مردم روستا از نظر ابتلا به کووید۱۹ انجام می‌گرفت. با دسترسی بهورزان در ابتدای اپیدمی کرونا تقریبا همه جمعیت‌های روستایی آموزش داده شدند. بخش سوم فعالیت بهورزان در زمینه کرونا این بود که تمهیداتی بیندیشند که افراد مبتلا، در قرنطینه قرار گیرند و کاری کنند که انتقال ویروس به سایرین رخ ندهد. بخش چهارم فعالیت بهورزان بازدید از اماکن برای پیشگیری و کنترل فضاها بوده است. اساسا بهورزان با این فعالیت‌ها تا حد زیادی اپیدمی را کنترل کرده و بار ابتلا را کاهش دادند و در نتیجه از فشار به سیستم بهداشتی و درمانی کاسته‌اند.

درخشش نام "بهورز" در ادبیات علمی سلامت جهانی

وی با بیان اینکه بهورزان یکی از مهم‌ترین رده‌های نیروی انسانی در نظام شبکه سلامت کشور هستند، اظهار کرد: این افراد در گستره تمام روستاها درحال ارائه خدمات هستند. بهورزان به حدی در شاخص‌های سلامت روستایی تاثیرگذار بودند که سازمان بهداشت جهانی، بهورزان ایران را به عنوان یک نمونه از ارائه دهندگان خدمات چند پیشه در دنیا معرفی کرده است. در منابع متعددی که در سازمان بهداشت جهانی منتشر شده است، از بهورز با همین اسم، نام برده شده است. در واقع بهورز در ادبیات علمی سلامت جهان، با همین اسم بهورز شناخته می‌شود. ایران یکی از منحصربه فردترین کشورهایی است که با به کارگیری بهورز موفق به ارائه بیش از ۹۸ درصد از خدمات مراقبت اولیه سلامت شده است.

او تاکید کرد: بهورزان عجین شده با کار و زندگی مردم و برخواسته از نهاد روستا هستند. این افراد بومی روستا انتخاب می‌شوند که عمیقا مسائل فرهنگی و رفتار اجتماعی را می‌شناسند و با مردم یار و یاور هستند. بهورزان باهوش‌ترین و آماده‌ترین افراد برای اجرای خدمات هستند. این افراد قدرت توانمندسازی جامعه‌نگر و ارتقای مشارکت‌های برون بخشی دارند یعنی می‌توانند از نهادهای روستایی در راستای کنترل عوامل خطر روستا استفاده کنند. به عنوان مثال می‌توانند طرح بهداشت کشاورزی را با مشارکت جهاد کشاورزی در روستا اجرا کنند.

بهورز؛ عامل کاهش فاصله میان شاخص‌های سلامت شهر و روستا

وی افزود: بر این اساس است که در منابع مختلف قید شده است که بهورزان نقش موثری در ارتقای امید به زندگی، کاهش مرگ مادران باردار، ‌ بهبود وضعیت سلامت و شاخص بیماری‌ها در ۴۰ سال اخیر و... را داشته‌اند. سازمان جهانی بهداشت معتقد است بهبود شاخص‌های سلامت در روستاهای ایران و کاهش فاصله میان شاخص‌های سلامت در شهر و روستا ناشی از فعالیت بهورزان است.

او درباره نظام آموزش بهورزی کشور، بیان کرد: این نظام متفاوت از نظام آموزش رسمی و عادی است. بهورزان در یک نظام آموزشی مبتنی بر شرح وظیفه تربیت می‌شوند. یعنی دقیقا در یک دوره دو ساله آن چیزی را آموزش می‌بینند که وظیفه آنها است. مثلا خدمات مبارزه با بیماری‌های خاصی در نظام سلامت طراحی می‌شود و حوزه معاونت بهداشت که مسئول تربیت بهورزان است دقیقا همین خدمات را به آنها آموزش می‌دهد و بر این اساس کارایی بهورز بالا می‌رود.

پایان مطلب//